Tableau yazılımını size tanıtmak için kaleme aldığım bu blog yazısı, Dijital Osmanlı Araştırmaları için hazırladığım ağ analizi yazı serisinin ikincisini oluşturmaktadır. Chris Stolte, Pat Hanrahan ve Christian Chabot bu yazılımını 2003 yılında Stanford’da yürütülen bilgisayar bilimleri projesinin bir çıktısı olarak tasarladılar. Tableau, verinizi analiz etmek ve daha etkili bir şekilde sunmak için çeşitli grafik, tablo, harita ve çeşitli görseller oluşturabileceğiniz interaktif bir veri görselleştirme programıdır. Enlem ve boylam bilgisi girerek mekansal bağlantıları ortaya koyabilir ve tematik haritalar oluşturabilirsiniz. Farklı kaynaklardaki verileri çekerek harmanlayabilir ve diğer kullanıcılar ile iş birliği yapabilirsiniz.
Gelin Tableau’ya biraz daha yakından bakalım!
Şirketin Tableau Public, Tableau Online, Tableau Desktop, Tableau Server ve Tableau Prep gibi farklı ürünleri bulunmaktadır. Bu blog yazısında sizlere satın almadan önce 14 gün deneme sürümünü ile deneyimleyebileceğiniz Tableau Desktop tanıtmaya çalışacağım. Bunun için öncelikle https://www.tableau.com/ adresine giderek Tableau Desktop uygulamasını bilgisayarınıza indirmelisiniz.
Hesap oluşturduktan sonra programı indirip yükleme işlemini yapabilir ve deneme kaydını oluşturduktan sonra Tableau Desktop’u kullanmaya başlayabilirsiniz.
Artık Tableau Desktop kullanıma hazır!
Ancak başlamadan önce bir veri setine sahip olmanız gerekir. Ben bu çalışmada kullanabilmek için David Abulafia'nın The Great Sea: A Human History of the Mediterranean kitabından elde ettiğim verileri bir Excel dosyasında derledim. Ana konusu, ekonomik, kültürel ve politik nedenlerle insanların hareketliliği olan The Great Sea, MÖ 22.000'den 2010 yılına kadar uzanan kronolojik bir sırayla yazılmıştır. Toplam beş bölümden oluşan kitabın her bölümü yine kronolojik bir sırayla kendi alt bölümlerine ayrılmaktadır. Bu çalışma için The Great Sea kitabının Bizans egemenliği yıllarını kapsayan sekiz kronolojik alt başlığı olan üçüncü bölümün yalnızca üçüncü alt başlığını seçtim.
Verileri toplayıp kategorize ettikten sonra, ortaya çıkan sonuç bu bölüme konu olan hareketliliğin toplamda üç gruba ayrılabileceğini gösterdi: ticari mallar ve tüccarlar; savaşçılar, saldırganlar, krallar ve komutanların dahil olduğu savaş aktörleri ve dini grupların dahil olduğu diğerleri. Aşağıda oluşturmuş olduğum Excel sayfasını görebilirsiniz.
Birinci sütun, kitabın üçüncü bölümündeki üçüncü kısmında verilen haritada yer alan liman kentlerinden oluşmaktadır. Veri setimizdeki mekan bilgisi koordinatları belli olan bir nokta olarak verilmelidir aksi takdirde Tableau ile oluşturacağımız haritada yerin tespitini yapamayız. Kitapta bir hareketlilik ağından bahsederken bahse konu olan mekan Karadeniz gibi geniş bir bölge olarak verilmişse, örneğin, veri setimi oluştururken ilgili alt başlıkta Karadeniz'e yakın tek liman olan Caffa kenti ile yer değiştirdim. İlgili alt bölümün haritasında metinde geçen bölgeye yakın bir liman kenti işaretlenmemişse şayet, bu durumda da üçüncü bölümdeki kalan yedi alt bölümde yer alan haritaları tarayarak Karadeniz’e en yakın liman kentini bularak veri setine ekledim. Öte yandan, mekan bilgisi bir şehir yerine bir ülke adı olarak verilmişse, veri bütünlüğünü koruyabilmek için bu ülke sınırlarında yer alan ve ilgili alt bölüm haritasından belirtilen liman kentini kaydettim. Sonuç olarak Sicilya'nın yerini Palermo, Sardinya'nın yerini Castello/Cagliari, Champagne'ın yerini Montpellier ile Marsilya ve son olarak Fas'ın yerini Ceuta aldı. Sonra yerlerin koordinatlarını buldum ve veri setime ekledim. D sütunu, üçüncü alt bölüme konu olan tarih aralığını göstermektedir. E sütunu, ilgili hareketliliğin ayrılış ve varış noktalarını göstermektedir. Path ID olarak isimlendirdiğim sütun ise hareketliliğin rotasını gösterebilmek için Tableau'nun bir gereksinimi olarak eklediğim bir veridir. Ancak bu rota verisini, yazının ilerleyen kısımlarında da göstereceğim şekilde Excel sayfanızda önceden ayrılmış bir sütun olmadan da Tableau üzerinde oluşturabiliriz. Mobility Definition olarak nitelendirdiğim son sütun ise, hareketliliğin aktörlerini listelemektedir.
Excel'iniz de hazırsa, şimdi lütfen Tableau'yu açın. Burada üç bölmeden oluşan başlangıç sayfasını göreceksiniz: Bağlan, Aç ve Keşfet. Böylece veri kaynaklarınıza bağlanabilir, son kullanılan çalışma sayfalarınızı açabilir ve Tableau topluluğu tarafından oluşturulan çalışmaları keşfedebilirsiniz. Bir veri kaynağına bağlanmak için iki yol bulunmaktadır: bir dosyaya (To a File) ya da bir sunucuya (To a Server) bağlanma. Bir dosyaya bağlanma başlığı altında, Microsoft Excel dosyalarında, Metin dosyalarında, JSON Dosyalarında, PDF dosyalarında, uzamsal dosyalarda ve SAS, SPSS ve R gibi istatistik dosyalarında depolanan verilere erişebilirsiniz. Bir sunucuya bağlanmak istediğinizde ise hangi sunuculara daha sık bağlandığınıza bağlı olarak çeşitli veritabanlarında yer alan verilere bağlanabilirsiniz. Bu çalışma için hazırlamış olduğum Microsoft Excel dosyasına bağlanacağım. Bunun için To a File başlığı altındaki Microsoft Excel'e tıklayın.
Akabinde verilerinizi Tableau çalışma sayfasına aktarılmış olarak göreceksiniz.
Aynı Excel dosyasında iki farklı sayfada kayıtlı verileriniz varsa bunları Tableau üzerinden de ilişkilendirebilirsiniz. Örneğin, Excel dosyanızda koordinatları başka bir sayfada listelemiş olabilirsiniz. Bu şekilde bir Excel dosyanızdan veri yüklediğinizde Excel sayfalarınızı veri panelinde alt alta görebilirsiniz. Sonra onları bu verileri ilişkilendirmek için sağ tarafa sürükleyebilirsiniz.
Örnek çalışmaya geçmeden önce Tableau Desktop arayüzüne aşina olmak iyi olacaktır. Lütfen aşağıdaki işaretli alanlara bir göz atınız.
Verileri işlemeye başlamak için sol alttaki Sheet 1’e tıklayınız. Excel dosyanızda rota verisinin olmadığını farz edersek, verimizdeki rotayı Tableau ile kolayca oluşturabiliriz. Bunun için işaretli simgeye tıklayın ve Create Calculated Field seçin.
Karşınıza çıkan açılır pencereden rotanızı oluşturabilir ve geçerliliğini kontrol edebilirsiniz. Ardından rotanız sol tarafta veri panelinde görünecektir.
Şimdi, tüm konumları bir alt harita üzerinde belirleyeceğiz, konumları simgeleyen ikonların boyutlarını rotanın kullanım sıklığına göre ayarlayacağız, ardından bunları ayrılış ve varış noktaları olarak birbirine bağlamak için rota çizgileri ekleyeceğiz. Görselleştirmemizi renkleri, şekilleri, simgeleri vb. düzenleyerek daha görünür kılmak da yine bizim elimizde. Konumları haritada göstermek için lütfen Latitude ve Longitude çift tıklayın veya bunları sırasıyla Rows ve Columns a sürükleyin. Tableau konum verilerinizi başarılı bir şekilde tanıdığında ve onlara otomatik olarak coğrafi roller atadığında, veri panelinde bunların yanında bir küre simgesi yer alacak. Ardından haritanız oluşmuş olacak, ancak haritada yalnızca bir nokta göründüğünü fark edeceksiniz.
Tüm konumların harita üzerinde gösterilmesi için, lütfen Path ID verisini Marks Card altındaki Details kısmına sürükleyin.
Şimdi tüm konumları harita üzerinde görebilirsiniz.
Harita üzerinde konumlandırdığınız yerler arasında ilişki kurabilirsiniz. Bunun için öncelikle aşağıdaki görselde işaretli olan açılır listeden Line ı seçin.
Daha sonra Place i tekrar Marks Card altındaki Details e sürükleyin. İşte şimdi lokasyonlar ve rotaları harita üzerinde ilişkilendirmiş oldunuz.
Tableau ile ayrıca iki katmanlı harita da oluşturabilirsiniz. Örneğin, ben bu haritada konumları daire ve rotaları ise çizgiler ile göstermek istiyorum. Bunun için Latitude verisini Rows a sürükleyin.
Marks Card kısmından simgelerin şekillerini değiştirebilirsiniz.
Harita üzerinde kullanılan rotaların sıklığını konumların simgelerinin büyüklükleri ile vurgulamak isterseniz, Path ID verisini Size kısmına sürükleyin. Akabinde, oluşturulan Latitude bilgisine sağ tıklayıp Dual Axis seçin.
Böylece katmanlı bir harita oluşturmuş oldunuz. Artık haritanızı Color Mark kısmından dilediğiniz gibi görselleştirebilirsiniz.
Elde edilen harita üzerinde interaktif gösterilecek detay bilgiler de ekleyebiliriz. Örneğin, Mobility Definition bilgisini Path ID ve Place kısmına ek olarak Details kısmına da sürükleyin.
Böylece, fare imlecini İtalya üzerine getirdiğinizde, örneğin, detaylar aşağıdaki gibi gösterilecektir.
Hareketliliğin aktörlerini harita üzerinde göstermek için Mobility Definition verisini Label kısmına sürükleyin ya da sadece işaretli alanda ilgili verinin üzerine gelerek Details yerine Label seçin.
Artık hareketliliğe konu olan aktör ve nesnelerin neler olduğunu harita üzerinde görebilirsiniz.
Harita üzerinde hareketliliğin başlangıç (departure) noktalarını belirterek görselleştirmemi biraz daha bilgilendirici bir hale getirmek istiyorum. Haritada görünecek bilgi yazısını düzenlemek için Label markerindeki Mobility Definition kısmına ve ardından Text in sağında yer alan simgeye tıklayın. Bilgi yazısının yazı tipi ve hizalamalarını da bu kısımdan düzenleyebilirsiniz. Simgeye tıkladıktan sonra karşınıza çıkan açılır pencereden etiketinizi düzenleyebilirsiniz.
Düzenlediğiniz yazıyı harita üzerinde uygulamadan önce Preview tuşuna tıklayarak ön izleme yapabilirsiniz. Her şey yolundaysa sağ alt köşede yer alan Apply butonuna tıklayarak yapılan değişiklikleri harita üzerine kolaylıkla aktarabilirsiniz.
Artık görselleştirmeniz sağ taraftaki görünüm panelinde belirecektir.
Bu işlemi tamamladıktan sonra bazı konumlarda bilgilendirme etiketinin eksik olduğunu fark edebilirsiniz. Tableau etiketlerin çakışmasını önlemek için bazılarını otomatik olarak gizler. Tüm etiketleri haritada görünür kılmak için tek yapmanız gereken yukarıda gösterilen Edit Label penceresini açtığınızda tüm etiketlerin görünmesine izin verdiğinizi onaylamaktır (allow labels to overlap other marks)
Tableau ayrıca harita katmanlarını ve stillerini düzenlemenize de olanak sağlar. Menü çubuğunda yer alan Map e tıklayın ve ardından Background Layers seçin.
Daha sonra sol taraftan dilediğiniz arka planı seçebilirsiniz.
Mekansal ağ analizinin yanı sıra bu program aracılığıyla çeşitli tablo ve grafikler de oluşturabilirsiniz. Örneğin, Place verisini Columns; Time Range ve Departure-Destination verisini Rows kısmına sürüklediğimde Tableau, bir yerin kaç kez kalkış noktası olduğunu gösteren bir tablo oluşturur. Görünüm panelinin sağ tarafında yer alan Show Me bölümünden tablonuzu değiştirebilir ya da grafik ve görsele dönüştürebilirsiniz.
Çalışmanızı bilgisayarınıza kaydetmek için menü çubuğunda yer alan dosya (File) başlığına tıklayın ve ardından farklı kaydet (Save As) seçeneğini seçin. Tableau Public kullanıyorsanız projenizi bilgisayarınıza kaydedemeyeceğinizi lütfen unutmayın.
Tableau’nun bu yazıda yer verilmeyen daha gelişmiş özellikleri ise sizler tarafından keşfedilmeyi bekliyor!
Beyza TOPUZ DEMİR
Antwerp Üniversitesi Doktor Adayı