Yazar: Elif Derin Can, FSM Vakıf Üniversitesi, Doktora Adayı
IOS işletim sistemli bilgisayar kullanıcıları için transkripsiyon karakterleri kullanmak uzun süredir araştırmacıları zorlayan bir süreçtir. Transkripsiyon karakterlerini indirmek ve kullanmak için hazırlanan kılavuzlar genellikle Windows' a yönelik hazırlandığından Mac kullanıcıları bu konuda yardımcı kılavuzlara erişmekte zorlanmaktadırlar. Bu blog yazısıyla kolayca erişilebilecek bir kılavuz hazırlayarak Osmanlı araştırmacılarına bu işlem için yardımcı olabilmesini umuyoruz.
Öncelikle Mac bilgisayarınıza Unicode, yani uluslararası standartlara uygun, karakterlerden oluşan Gentium fontunu indirmeniz gerekmektedir. Her ne kadar kolaylığı nedeniyle ve bazı dergilerin yazım kılavuzlarının yönlendirmesiyle Türkiye'de gittikçe artan bir oranda farklı fontlar kullanılmaya başlanmış olsa da dijital çalışmalar yapanlar için bu fontların -transkripsiyonunuzu farklı bir veri tabanına taşımanız durumunda- karakterlerinin bozulduğuna şahit olursunuz. Bu nedenle uluslararası standartlara uygun bir font kullanmanız verilerinizin kaybolmaması ve bozulmaması açısından önemlidir. Unicode karakterler içeren tek font olmamakla birlikte bu yazıda bizim önerimiz Gentium fontu olacaktır.
Gentium fontunu bu linke girdikten sonra sağ üst köşedeki Download family butonundan indirebilirsiniz. Daha sonra bilgisayarınıza .zip dosyası olarak inen bu klasörü açarak içindeki fontları bilgisayarınızın Font İzlencesi'ne atmanız gerekmekte. Font İzlencesi ayarlarını bilgisayarınız spotlight arama kutucuğuna "font" yazarak kolayca bulabilirsiniz.
Bilgisayarınızda yüklü tüm fontları görebildiğiniz bu kısma, indirdiğiniz Gentium fontunu eklediğinizde karakterler bilgisayarınızda kullanıma hazır hale gelir.
Klavyenize favori karakterler olarak ekleyebilir ve daha sonra sanal klavyeden favorilere eklediğiniz karakterleri görüntüleyebilir ve kullanabilirsiniz.
Ancak transkripsiyon yaparken sanal klavye kullanmak işinizi oldukça zorlaştıracak ve uzatacaktır. Bu nedenle bu karakterlere Microsoft Word dosyasında kullanabileceğimiz kısa yollar atamanız gerekmektedir. Aslında IOS işletim sisteminin diğer işletim sistemlerinden ayrıldığı kısım tam da burasıdır. Diğer işletim sistemlerinde indirdiğiniz fontu Word içinde semboller sekmesinden kolayca görüntüleyip kısa yol atamak mümkünken IOS'ta biraz daha farklı bir çözüme ihtiyaç vardır.
Bunun için de bir Word dosyası açıyoruz ve Görünüm sekmesinden en sağdaki Makrolar sekmesine gelerek Makro Kaydet'e tıklıyoruz.
Bu sekmeye tıkladığımızda kaydedeceğiniz Makro'nun bilgilerini yazmanız istenen bir kutu açılacak ve buraya dilediğiniz ismi ve açıklamayı yazabilirsiniz. Tamam dediğinizde ve bu kutucuk kapandığında Word dosyasına yazdığımız karakter Macro olarak kaydedilir.
Kaydetmek istediğiniz karakteri yazdıktan sonra tekrar aynı sekmeden Kaydı Durdur butonuna basmanız gerekiyor. İsterseniz tek tek, isterseniz de tüm karakterleri art arda bu şekilde herhangi bir isim ve açıklama ile kaydedebilirsiniz.
Kaydettiğiniz bu karakterlere klavye kısa yolu atamak için ise Araçlar sekmesinden Klavyeyi Özelleştir bölümüne gelmelisiniz. Buradaki Kategoriler bölümünde Makrolar'ı seçtikten sonra Komutlar kısmından Makrolar'a kaydettiğiniz komutu seçiyorsunuz. Daha sonra Yeni Klavye Kısayoluna Basın kutucuğuna seçtiğiniz bu karakter için hangi klavye kısayolunu seçmek istiyorsanız basıyorsunuz (ā için command+a; Ā için control+a gibi).
Kısa yol için genellikle command ya da control tuşları ile yapılan kombinasyonlar kullanışlı olmaktadır. Kısa yolu tıkladıktan sonra aktif hale gelen Ata butonuna bastığınızda seçtiğiniz kısa yol kombinasyonu bir üstteki Geçerli Tuşlar kutucuğuna geçecektir. En son Tamam'a basarak seçtiğiniz kısa yolu daha önce makro olarak kaydettiğiniz transkripsiyon karakterine atamış oldunuz. Artık bu kısa yolu ilgili karakteri Word'de yazmak için kullanabilirsiniz.
İşlemler biraz uzun gibi görünebilir ancak tüm karakterlere kısa yol atama işini yalnızca bir kez yapmanız gerekeceğini göz önünde bulundurmalısınız. Atadığınız kısa yolları bilgisayarınızda not defterinize her ihtimale karşı not almanız tavsiye olunur.
Bu işlemleri tamamladıktan sonra, IOS işletim sistemli bilgisayarınızda transkripsiyon karakterlerini kullanmaya başlayabilirsiniz. Bu yöntem, özellikle Osmanlı araştırmacıları için zaman kazandırıcı olacaktır. Artık karakterleri kolayca yazabilir, araştırmalarınızda daha hızlı ve etkin çalışabilirsiniz.