Digital Ottoman Studies Platformu olarak düzenlediğimiz Dijital Beşeri Bilimler Akademisi'nin üçüncüsü 22.05.2023- 05.06.2023 tarihleri arasında online olarak gerçekleşti. DBB Akademi üçüncü dönemi ile beşeri bilimlerin dijital dünyayla kesiştiği önemli bir platform sunmuştur. Bu rapor, akademinin amacını, içeriğini, katılımcılarına sunduğu faydaları ve gelecekteki potansiyel etkilerini değerlendirmektedir.
Türkiye’de ilk kez platformumuz tarafından başlatılan DBB Akademisi, programlama dili, sosyal ağ, metin ve mekânsal analiz odağında sosyal bilimcilere yönelik bir içerik ve formatta, belirli aralıklarla hemen her yıl organize edilmektedir.
Alana ilgi duyan yoğun bir başvuru kitlesi, belirli kriterlere göre yapılan değerlendirmeler sonucunda akademiye katılım hakkı kazandı. Bu yılki akademimizde 75 katılımcı veri analizi, mekânsal analiz, kodlama ve network analizi gibi çeşitli temalarda atölye çalışmaları yapıldı. Transkribus, ArcGIS ile Haritalama, Gephi ile Sosyal Ağ Analizi, R ile Veri Analizi Atölyelerinin yer aldığı eğitim programımızda Sosyal ve Beşeri Bilimler alanındaki yeni yöntemler ve yaklaşımlara dair tasarlandı. Bu kapsamda atölyelerde uygulamalı eğitimlerle, Sosyal ve Beşeri Bilimler alanında çalışan bütün araştırmacılara yönelik içerikler sunulmasına özen gösterildi. Akademi sayesinde katılımcılar, Sosyal ve Beşeri Bilimler verilerini dijital yöntemleri kullanarak araştırmalarını geliştirmeye yarayacak yeni araştırma soruları üretme fırsatı buldular.
Dijital BeÅŸeri Bilimlere GiriÅŸ
DBB Akademisi geniş bir katılımcı düzeyine ulaşan akademide ilk olarak Fatma Aladağ'ın eğitmenliğinde Dijital Beşeri Bilimlere Giriş eğitimi ile başlanıldı. Bir kılavuz niteliğinde olan giriş dersinde Dijital Beşeri Bilimler yöntemlerinin ne olduğunu, bu yöntemin sosyal bilimlere nasıl uyarlanması gerektiğini, araştırmacıya ne tür kolaylıklar sağladığı, bu yöntem ile araştırmaya katılacak olan yeni soru ve değerlerin ayrıntılı olarak değinildi. Bu atölye, beşeri bilimlerin her alanında giderek daha etkili hale gelen ve araştırma için yeni ve etkili yöntemler sunan dijital beşeri bilimlerin potansiyelleri ve sınırlarına odaklanmaktadır. Atölyede, dijital beşeri bilimlerin farklı disiplinler/temalar ile ilişkisi, yapay zekanın beşeri bilimlerdeki konumu, gelişimi ve mevcut durumunun yanı sıra örnek uygulamalar ve araçları da katılımcılarla paylaşılmıştır.
ArcGIS ile Mekânsal Analiz Atölyesi
Coğrafi Bilgi Sistemleri DBB alanında çalışacak olanların en sık müracaat ettiği yöntemlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Mekânsal analizleri gerçekleştirmeye elverişli ArcGIS Atölyesi'nde katılımcıların Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kavramını ve harita oluşturma yöntemlerini öğrenebilecekleri giriş düzeyinde bir eğitim verildi. Atölye boyunca yapılan çalışmalar kapsamında katılımcılar konumsal veritabanının nasıl oluşturulacağını, yönetileceğini, haritalanacağı ve görselleştirilerek analiz edileceğini öğrendiler.
Transkribus ile Metin Analizi Atölyesi
Suphan Kırmızıaltın'ın eğitmenliğinde gerçekleştirilen TRANSKRIBUS Atölyesi henüz yeni yeni gelişmeye başlayan ve DBB yöntemleri arasında gelişmesi heyecanla beklenen bir platformun tanıtım ve uygulamalarını içermektedir. Yapay zeka destekli metin tanıma, transkripsiyon ve tarihi belgelerin kodlanması için kapsamlı bir platformdur. Atölyede, Osmanlı Türkçesi için bir El Yazısı Metin Tanıma (Handwritten Text Recognition-HTR) modelinin oluşturulması üzerine potansiyeller ve sınırları tartışılarak, Osmanlı Türkçesi ve Türkçe belgelerin Transkribus platformuna aktarılması, metin segmentasyonu, örnek belge üzerinde transkript oluşturma ve düzenleme, etiketleme, transkript sonuçlarını optimize etme ve düzeltme yöntemleri katılımcıların kendi projeleri veya örnek metinler üzerinde çalışmalar yapıldı.
R ile Veri Analizi Atölyesi
Arif Yasin Kavdır ve Yusuf Akbulut'un eğitmenliğindeki R ile Veri Görselleştirme Atölyesi'nde istatistiksel hesaplama ve grafikler için yazılım ortamı olan R programlama dili katılımcılara aktarılmıştır. R Studio ve veri görselleştirme konularında temel bilgisi olan katılımcılara hitap eden bu atölyede R Studio'da beşeri bilimlere yönelik veri görselleştirme örnekleri gerçekleştirilirmiştir. Veri görselleştirme için veri hazırlama yöntemleri, hazır verileri yükleme, veri eksiklerini giderme, filtreleme, dönüştürme ve birleştirme gibi veri setleri uygulamaları yapılmıştır. Bunun yanında Temel grafik türlerinin (histogram, scatter plot, bar chart, line chart) oluşturulması, özelleştirilmesi, görsel düzenlemelerinin yapılması ve etkili sunum yöntemleri gösterilmiştir. İleri grafik türlerine (heatmap, boxplot, density plot, violin plot) ayrıntılı bir giriş yapılmış, interaktif grafiklerin oluşturulması, özellştirilmesi ve Plotly paketinin tanıtımı gibi ileri kullanımlar gösterilmiştir.
Gephi ile Sosyal Ağ Analizi Atölyesi
Onur Öner'in eğitmenliğindeki Gephi Atölyesi'nde ise ile yapılar, kurumlar veya aktörler arasındaki ilişkilerin incelendiği sosyal Ağ analizlerinin nasıl gerçekleştirileceği Gephi programı eğitimi verilmiştir. Bu atölyede Gephi ile beşeri bilimcilere yönelik veri setleri kullanılarak uygulamalar yapılmış sosyal ağ analizinin temel unsurlarına giriş yapılmıştır. Ağ analizinin ne olduğu bilgisinden başlayarak, verisetleri hazırlama, hazır verilerin kullanımı, Overview, Data Laboratory ve Preview üzerine bilgilendirme, ara yüzdeki araçların kullanımı, layout’daki ağ türlerinin tanıtımı, farklı merkezilik ölçümleri ve okunması gerçekleştirilmiştir.
Dijital Beşeri Bilimler Akademisi, 2023 yılında gerçekleşen üçüncü dönemi ile beşeri bilimciler için dijital beşeri bilimler alanında önemli bir eğitim ve gelişim fırsatı sunmuştur. Akademide sunulan içerikler, katılımcılara dijital teknolojilerin beşeri bilimlerdeki rolünü anlama ve bu teknolojileri etkili bir şekilde kullanma yetenekleri kazandırmıştır. Bu eğitimlerin katılımcılara sunduğu beceriler, beşeri bilimcilerin araştırma yöntemlerini geliştirmelerine ve verileri daha derinlemesine analiz etmelerine olanak sağlamıştır. Özellikle Transkribus, ArcGIS, Gephi ve R gibi araçlar, katılımcıların karmaşık sorunları çözme kapasitelerini artırmış ve bu alanda uzmanlaşmalarını teşvik etmiştir.
Sonuç olarak, Dijital Beşeri Bilimler Akademisi, beşeri bilimcilerin dijital dönüşümünün önemini anlamalarına ve bu alanda beceri kazanmalarına katkı sağlamıştır. Akademiyi destekleyen herkese teşekkür eder ve gelecekte daha fazla katılımcının bu değerli eğitim kaynağına erişebilmesi için çalışmaların devam etmesini dört gözle bekleriz.
Serpil Özcan
DOS Yönetim Kurulu Üyesi
Marmara Ãœniversitesi
Yakınçağ Tarihi Doktor Adayı